Πέμπτη 28 Ιουλίου 2016

Η «λαϊκή εντολή»: το ιδεολόγημα-φάρμακο προς πάσα νόσο

Από τον Δημήτρη Φασόλη


Η φράση «λαϊκή εντολή» είναι η αγαπημένη επωδός στα περισσότερα αριστερά κείμενα, καταγγελίες, ανακοινώσεις-δηλώσεις κλπ., γραπτά ή προφορικά. Από την άλλη, είναι εξίσου προσφιλής στους λόγους τόσο των δεξιών όσο και των κεντρόων-σοσιαλδημοκρατών, κάθε είδους πολιτικάντηδων και αστικών κομμάτων. Το ερώτημα που τίθεται είναι: έχει κάποιο πραγματικό νόημα και περιεχόμενο αυτή η έννοια ή είναι κενή; Είναι δηλαδή ένα ιδεολόγημα κατάλληλο για την διαχείριση του πλήθους και τις πολιτικάντικες τακτικές και χειρισμούς ή προσθέτει κάτι ουσιαστικό στην υπόθεση της κοινωνικής-ταξικής συνείδησης και της χειραφέτησης του κόσμου;


Ιδιαίτερα όσον αφορά το πρόσφατο δημοψήφισμα στη Βρετανία, αλλά και στον ελλαδικό χώρο τον προηγούμενο χρόνο, η «λαϊκή εντολή» χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον για να στηρίξει μια «αριστερή» ή «ριζοσπαστική» κριτική στην κυβέρνηση η οποία επικεντρώνεται στο πώς η εξουσία χρησιμοποιεί κάθε είδους τερτίπια για να παραβιάζει και να ακυρώνει τη «λαϊκή βούληση» – άλλη μια διφορούμενη και αόριστη έννοια. Εδώ όμως προκύπτει μια αντίφαση: δηλαδή το 60 ή 80 % είναι λαϊκή βούληση και το υπόλοιπο 40 ή 20 δεν είναι; Επομένως πρόκειται για μια έννοια με καθαρά ιδεολογικό περιεχόμενο, χωρίς πραγματική βάση και χωρίς επαναστατική «υπεραξία». Έτσι προκύπτει ότι διάφοροι «αριστεροί» και «επαναστάτες» κάνουν πολιτική και κοινωνικές παρεμβάσεις με όρους αστικής δημοκρατίας, δηλαδή αναπαράγοντας την κυρίαρχη ιδεολογία. Ή, για να δούμε την κατά κανόνα πολύπλοκη και σύνθετη πραγματικότητα, το 51% είναι λαϊκή εντολή και το 49% όχι; Και αν η αποχή είναι 20, 30 ή και 40%, αυτό το ποσοστό δεν αποτελεί έκφραση της «λαϊκής βούλησης»;


Το να επικεντρώνεις τον λόγο σου σε τέτοιες αφηρημένες και παραπλανητικές έννοιες σημαίνει ότι βάζεις σε δεύτερη μοίρα ή αποσιωπάς τα πραγματικά και σημαντικά ζητήματα, όπως το τι εκφράζει ιδεολογικά ένα εκλογικό αποτέλεσμα, ποιες πολιτικές και πρακτικές εξυπηρετεί, με γνώμονα πάντα τα ζητήματα που αφορούν στην όξυνση και καλλιέργεια της ταξικής και επαναστατικής συνείδησης. Έτσι, όταν συμφέρει την πολιτικάντικη πρακτική μας ένα εκλογικό αποτέλεσμα, τότε το βάζουμε ως προμετωπίδα στην προπαγάνδα μας, ενώ όταν δε μας συμφέρει, το αγνοούμε ή το υποβαθμίζουμε ή ακόμη το λοιδορούμε. Συνεπώς δεν εστιάζεται η σκέψη, η κριτική και η δράση στο τι συνέπειες έχουν οι διάφορες τάσεις του «λαού», της κοινωνίας, είτε πλειοψηφικές είτε μειοψηφικές. Αν δηλαδή η πλειοψηφία του κόσμου θέλει ένα φασιστικό ή δικτατορικό καθεστώς αυτό πρέπει να γίνει σεβαστό; Εξάλλου στο όνομα αυτών των δύο ιδεολογημάτων («λαϊκή βούληση-εντολή») ανδρώνεται το καθεστώς Ερντογάν και πάνω εκεί στηρίζει το επιχείρημά του υπέρ της θανατικής ποινής. Οπότε κριτήριο του λόγου και της δράσης δεν μπορεί να είναι το «τι θέλει η πλειοψηφία» αλλά το τι είναι σωστό και εποικοδομητικό για τη χειραφέτηση των ανθρώπων και της κοινωνίας.


Ένα από τα αδύνατα στοιχεία της δημοκρατίας, τα οποία την καθιστούν τρωτή στους εχθρούς της και ευθύνονται για την κρίση της, είναι ακριβώς ότι εκθειάζει και εξιδανικεύει την πλειοψηφία και την εκλογική διαδικασία. Αυτό όμως δεν ταυτίζεται ούτε με την ωρίμαση της κοινωνικής συνείδησης ούτε και με την ελευθερία, την ισότητα ή τη δικαιοσύνη, παρά μόνο με μια τυπική, κοινότοπη, συμβατική και επιφανειακή τελικά εκδοχή τους. Είναι γνωστό ότι οι εκλογές συχνά γίνονται σε κλίμα φανατισμού, πλύσης εγκεφάλου και χειραγώγησης-ελέγχου της κοινής γνώμης, μέσα από εκβιαστικά διλήμματα και ψεύτικες υποσχέσεις προς τους «ψηφοφόρους». Δεν αφορούν σε μια εμβάθυνση του διαλόγου, της αντιπαράθεσης, της κριτικής σκέψης και προσέγγισης των ζητημάτων που αφορούν την κοινωνία. Και δεν λύνουν ουσιαστικά κανένα πρόβλημα. Έτσι ο λαϊκισμός, που συνδέεται στενά με τις εκλογές και τη μαζική-τυπική και παρηκμασμένη δημοκρατία, κυριαρχεί δεξιά και αριστερά.


Αυτό που χρειάζεται πραγματικά είναι η ουσιαστική εμβάθυνση της δημοκρατίας και η εδραίωση της συλλογικής συνείδησης και ελευθερίας, με στόχο την υπέρβαση της ίδιας της δημοκρατίας προς την αταξική κοινωνία της απόλυτης ελευθερίας, δικαιοσύνης, ισότητας και αδελφότητας-οικουμενικότητας. Οι εκλογές (όπως εξάλλου τα δημοψηφίσματα) και η «λαϊκή βούληση-εντολή», από μόνες τους, είναι έννοιες κενές περιεχομένου, όπου συνιστούν στην πράξη μεθόδους καταπίεσης και χειραγώγησης της κοινωνίας και των ατόμων. Η πραγματική ελευθερία αγκαλιάζει όλη την κοινωνία και κάθε άτομο χωριστά (σε μια διαλεκτική σχέση σύνθεσης), είναι μια ανώτερη κατάσταση της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης.Συνεπώς οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι ιεραρχικοί θεσμοί, και οι εξουσιαστικές λειτουργίες ακυρώνουν αυτές τις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου. Η πραγματική ελευθερία εκδηλώνεται άναρχα, χωρίς διαμεσολαβήσεις, κατακερματισμούς, διαχωρισμούς, δυϊσμούς και διαμεσολαβήσεις. Είναι άμεση, αυθόρμητη και διαπνέει-διαπερνά κάθε ανθρώπινη και κοινωνική εκδήλωση, δράση, σχέση και δημιουργία-επίτευγμα της ανθρώπινης διάνοιας.


Στο βαθμό που η δημοκρατία στηρίζεται στις εκλογές και σε μια επίφαση ελευθερίας (της έκφρασης, βασικά, που σημαίνει ότι εγώ καταναλώνω ή φοράω ό,τι θέλω, διασκεδάζω όπως μου αρέσει, με μόνο κριτήριο την αυτοπροβολή μου και την ανάδειξη ενός κοινωνικού στάτους – πραγματικού ή όχι), τότε έχει κοντά ποδάρια απέναντι στους εχθρούς της: ακροδεξιούς, χουντικούς ή φονταμενταλιστές. Γιατί η επίφαση ελευθερίας έγκειται στον κατακερματισμό της κοινωνίας (του όλου), στον ατομισμό και τον εγωισμό, στοιχείο που αποδυναμώνει το συλλογικό στοιχείο, την ενότητα των ανθρώπων, και τη δύναμη που πηγάζει από αυτήν την ενότητα και το συλλογικό πνεύμα του εκάστοτε πολιτισμού. Ζούμε λοιπόν σε μια ψευδαίσθηση ελευθερίας και δημοκρατίας, με ταυτόχρονη ουσιαστική καταπίεση της ανθρώπινης ύπαρξης και ψυχής, βιώνουμε την αλλοτρίωση από τον εαυτό, την ετερονομία αντί την αυτονομία, την εξουσία αντί την πραγματική ελευθερία, την καταπίεση και την ιεραρχία, τον υλισμό, τον ανταγωνισμό που συνθλίβει το άτομο, την αποξένωση και την παρακμή.


Γι’ αυτό και οι διάφορες ιδεολογίες-κοσμοθεωρίες (κοσμικές ή μεταφυσικές- θρησκευτικές) που στηρίζονται αξιακά στην ενότητα-κοινότητα των ανθρώπων, σε πνευματικές και όχι υλικές αξίες, έχουν αυξανόμενη αίγλη, ειδικά στους νέους που έχουν μπουχτίσει από την υποκρισία του καπιταλιστικού «παραδείσου», που ουσιαστικά είναι μια χρυσωμένη υπαρξιακή κόλαση.


Κοσμοθεωρίες που προωθούν την ελπίδα-υπόσχεση για μια υπαρξιακή ανάταση και ψυχοπνευματική γαλήνη, σε μια ανώτερη κατάσταση στη γη ή/και στον ουρανό, την πίστη σε μια ανώτερη αρχή ή θεό ως τη μόνη και πραγματική δύναμη που μπορεί να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τα τεράστια δεινά του, τον πόνο, την πείνα, την εξαθλίωση, τους φόβους του, τις αγωνίες του, την κατάθλιψή του. Κι έτσι βλέπουμε όλο και περισσότερους νέους ανθρώπους που έχουν μεγαλώσει στα «καλά» και στις «ανέσεις» της αστικής ζωής-κοινωνίας να τα φτύνουν και να αφιερώνονται σε μια κατάσταση έπαρσης και ανάτασης, όπως αυτοί τη βιώνουν. Μια μεταφυσική έξαρση που οδηγεί στον πόλεμο ενάντια στη δυτική κουλτούρα, δημοκρατία και τρόπο ζωής. Έτσι εξηγείται επαρκώς, νομίζω, η άνοδος και η αίγλη τόσο της ακροδεξιάς (φασισμός-ναζισμός, εθνικισμός, ρατσισμός, ξενοφοβία) όσο και του φονταμενταλισμού.


Συμπέρασμα; Χρειάζονται νέες έννοιες, νέες ιδέες και αντιλήψεις, νέα ψυχολογία, τρόπος σκέψης και δράσης, με γνήσιο επαναστατικό περιεχόμενο, κι όχι λόγοι-ταμπέλες από μια παλιά εποχή.
Μια παρέμβαση


Από τον Θανάση Χαλκιά


Εύστοχη κριτική σχετικά με τις ψευδοέννοιες που χρησιμοποιεί η εξουσία προκειμένου να χειραγωγήσει τους υπηκόους της. Διαβάζοντας το κείμενο, μου ήρθε στο νου συνειρμικά ένα παλιό κείμενο του Νώντα Κούκα, περί δημοκρατίας και ψηφοφορίας. Αν θυμάμαι καλά, σε αυτό αναφερόταν ότι η ουσία της δημοκρατίας δεν είναι η ψηφοφορία αλλά το αντίστροφο: η ουσία μια διαδικασίας ψήφου οφείλει να είναι η δημοκρατία. Αυτό με τη σειρά του, οδηγεί στο συμπέρασμα πως, όπως ακριβώς μόνο ήδη ελεύθερα άτομα μπορούν να ζήσουν σε κατάσταση ελευθερίας, έτσι και η πραγματική δημοκρατία προκειμένου να υφίσταται γνήσια, χρειάζεται άτομα με ήδη κατακτημένη δημοκρατική συνείδηση. Άραγε οι πολίτες της «δημοκρατικής»  Δυσης – Ευρώπης και Αμερικής – είναι τέτοια άτομα; Σαφώς και όχι. Παρόλα αυτά έχουν το δικαίωμα της ψήφου και γι’ αυτό τον λόγο οι εκλογές έχουν μετατραπεί σε μια ρουτίνα όπως η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ που εξυπηρετεί μόνο τα παιχνίδια των κάθε λογής εξουσιαστικών κοινοβουλευτικών δημοκρατιών. Οι ψηφοφορίες λοιπόν, είτε πρόκειται για δημοψηφίσματα είτε για εκλογές κατάντησαν ένα ξερό κέλυφος χωρίς ίχνος δημοκρατίας μέσα τους. Ακόμα χειρότερα, βλέπουμε μπροστά μας φασίστες, εθνικιστές και ακροδεξιούς (Ερντογάν, Τραμπ, Πούτιν, Λεπέν και λοιποί παρόμοιοι) να επικαλούνται τη λαϊκή νομιμοποίηση – που συχνά αποτυπώνεται σε μεγάλα ποσοστά ψήφων – προκειμένου να δικαιολογήσουν τον αυταρχισμό τους.


Πολλοί ισχυρίζονται ότι στην περίπτωση του Brexit, ο λαός με την ψήφο του νίκησε το κατεστημένο, τις τράπεζες, το Σίτι, τα μήντια κλπ. που ήταν όλοι εναντίον. Δεν έχουν όμως καταλάβει ότι οι καιροί άλλαξαν (ή μήπως πάντα ήταν έτσι τα πράγματα;) και το κεφάλαιο όταν τα πράγματα ζορίζουν είναι ικανό να κάνει «επαναστάσεις». Χθες παγκοσμιοποίηση, αύριο εθνική περιχαράκωση κοκ., αφού για τον καπιταλισμό δεν υπάρχουν ταμπού ούτε ιερές αγελάδες. Ναι, το Brexit μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για πολλές επιμέρους καπιταλιστικές συνιστώσες, όμως σε τελική ανάλυση μπορεί να σηματοδοτήσει την αρχή μιας καπιταλιστικής αναδιοργάνωσης. Άλλωστε μιλάμε για την Αγγλία: οι πατέρες του καπιταλισμού έχουν την ευθύνη και την πρωτοβουλία. Άλλωστε μου είναι δύσκολο να πιστέψω ότι είναι δυνατόν μια καπιταλιστική εξουσία, όσο δημοκρατικό προσωπείο κι αν διαθέτει, να θέτει σε δημοψηφίσματα θεμελιακά για την ύπαρξή της ζητήματα.
Αυτά περί δημοκρατίας, λαϊκής βούλησης και εξουσίας.


26/7/2016


Πηγή: iamarevi

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου